Rakowicka 27,
31-510 Kraków, pawilon F, VIp.
Sekretariat (p.602)
tel: (0-12) 293-50-81
fax: (0-12) 293-50-81
kluczewaSPAMFILTER@uek.krakow.pl
Procesy ludnościowe, określane mianem drugiego przejścia demograficznego, mają charakter globalny i są obserwowane w krajach rozwiniętych od lat 60. XX wieku. Począwszy od lat 90. XX wieku również w Polsce obserwowane jest spowolnienie rozwoju demograficznego oraz zmiany w strukturze wiekowej populacji. Warto zauważyć, że Polska jest krajem, w którym przekształcenia demograficzne dokonują się w sposób szczególnie dynamiczny. W konsekwencji, przeskok pomiędzy relatywnie dobrą sytuacją demograficzną w latach 80. XX w. i prognozowanym na okres po 2020 r. intensywnym spadkiem ludnościowym, zachodzić będzie w bardzo krótkim czasie. Sytuacja ta stwarza poważne problemy ekonomiczne, społeczne i kulturowe, a zachodzące przekształcenia demograficzne uznawane są obecnie za jedne z najważniejszych wyzwań dla gospodarki oraz systemów zabezpieczenia społecznego.
Zachodzące przemiany demograficzne i związane z nimi wyzwania implikują potrzeby badań w następujących obszarach: 1) świadomość emerytalna osób wchodzących na rynek pracy; 2) nowe koncepcje funkcjonowania bazowego systemu emerytalnego w Polsce w świetle doświadczeń międzynarodowych; 3) rozwój i znaczenie dodatkowych form zabezpieczenia emerytalnego, w tym usług equity release.
Potrzeba zgłębienia wskazanych obszarów stała się inspiracją do zainicjowania projektu naukowego zrealizowanego przez Katedrę Zarządzania Ryzykiem i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie wraz z Kołem Naukowym Ubezpieczeń Risk Management pt. „Nowe trendy i innowacje w zarządzaniu ryzykiem i ubezpieczeniach”. Jednym z efektów tego projektu jest przedkładana publikacja, której struktura odzwierciedla zrealizowane przez poszczególnych autorów tematy badawcze.
Początek dwudziestego pierwszego stulecia został naznaczony głębokimi przemianami w sferze społecznej, gospodarczej i politycznej. Jednym z głównych katalizatorów tych zmian był postęp technologiczny, którego intensywność i dynamika osiągnęły bezprecedensową skalę w ostatnich latach. Konsekwencje zachodzących zmian widoczne są nie tylko w sferze realnej, ale i finansowej. Do nowej rzeczywistości dostosować muszą się rynki finansowe, w tym rynek ubezpieczeniowy, usytuowany na styku obu tych sfer.
W obliczu zachodzących przemian w makrootoczeniu pojawiają się nowe i intrygujące poznawczo tematy badawcze, do których należą m.in.: 1) nowe warunki prowadzenia gospodarki finansowej zakładów ubezpieczeń; 2) nowa rola ubezpieczeń ryzyk finansowych wobec niestabilności otoczenia gospodarczego; 3) redefinicja funkcji ubezpieczenia turystycznego wobec rosnącej mobilności o charakterze zarobkowym i niezarobkowym; 4) kreacja nowych ryzyk wynikających z cyfryzacji i automatyzacji gospodarki, których potrzeba ubezpieczenia stawia towarzystwa ubezpieczeń wobec konieczności rozszerzania oferty produktowej.
Potrzeba zgłębienia wskazanych obszarów stała się inspiracją do zainicjowania projektu naukowego zrealizowanego przez Katedrę Zarządzania Ryzykiem i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie wraz z Kołem Naukowym Ubezpieczeń Risk Management pt. „Nowe trendy i innowacje w zarządzaniu ryzykiem i ubezpieczeniach”. Jednym z efektów tego projektu jest przedkładana publikacja, której struktura odzwierciedla zrealizowane przez poszczególnych autorów tematy badawcze.
Na przełomie XX i XXI został ukształtowany system organizacyjno-prawny ubezpieczeń społecznych i gospodarczych w Polsce. Podwaliną systemu ubezpieczeń społecznych była Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych oraz inne ustawy uchwalone w 1998 r. wraz z wprowadzaniem nowej architektury ubezpieczeń społecznych. Ład ten z niewielkimi modyfikacjami utrzymał się przez szereg lat, aż do drugiej dekady XXI w., kiedy to na skutek zachodzących przemian demograficznych, społecznych oraz zmiennych uwarunkowań politycznych zakwestionowane zostały jego fundamenty. Szczególnie doniosłe zmiany są obserwowane w obszarze zabezpieczenia emerytalnego, wśród których warto wymienić: stopniowe ograniczanie roli części kapitałowej systemu emerytalnego, zmiany w zasadach ustalania wieku emerytalnego oraz poszukiwanie optymalnych rozwiązań w zakresie dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego.
Równie głębokie przeobrażenia zachodzą w obszarze ubezpieczeń gospodarczych. Porządek ustanowiony pakietem ustaw ubezpieczeniowych z 2003 r., stanowiący konsekwencję przystąpienia do jednolitego rynku europejskiego, w zasadniczym kształcie przetrwał ponad dekadę, aż do momentu, kiedy kumulacja wyzwań branży wymusiły rewizję dotychczasowych rozwiązań. Wśród szczególnie istotnych problemów sektora ubezpieczeniowego wymienia się: obnażone kryzysem finansowym słabości sieci bezpieczeństwa finansowego ubezpieczycieli, niedostosowanie oferty produktowej zakładów ubezpieczeń do ewoluującego pejzażu ryzyk, konieczność wzmocnienia ochrony konsumentów oraz ustalenie przejrzystych zasad współpracy bankowo-ubezpieczeniowej.
W kontekście zarysowanych przemian w obszarze ubezpieczeń gospodarczych i społecznych rysują się nowe i intrygujące poznawczo tematy badawcze, których eksploracja stała się inspiracją do zainicjowania projektu naukowego zrealizowanego przez Katedrę Zarządzania Ryzykiem i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie wraz z Kołem Naukowym Ubezpieczeń „Risk Management”. W ramach projektu „Ubezpieczenia gospodarcze i społeczne w dobie przemian” realizowanego w latach 2016-2017 szczególną uwagę poświęcono trzem obszarom: 1) warunki funkcjonowania rynku ubezpieczeń; 2) ubezpieczenia na życie; 3) zabezpieczenie emerytalne, które zostały poddane pogłębionej analizie. Wyniki przeprowadzonych badań zaprezentowane zostały podczas konferencji zorganizowanej w Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie w dniu 30 maja 2017 r. Efektem tego projektu jest również przedkładana publikacja, której struktura odzwierciedla zrealizowane przez poszczególnych autorów tematy badawcze.
Obserwowany w ostatnich latach dynamiczny rozwój nowych technologii implikujący powstawanie nieznanych wcześniej rodzajów ryzyka, intensyfikacja występowania zdarzeń o charakterze katastroficznym, kryzysy gospodarcze oznaczające konieczność funkcjonowania w warunkach niestabilnych rynków finansowych, postępujące zmiany demograficzne, w tym w szczególności proces starzenia się społeczeństwa, liczne zmiany w otoczeniu regulacyjnym, a także inne zdarzenia w sferze społeczno-gospodarczej istotnie wpływają na szeroko rozumiany sektor ubezpieczeń. Okoliczności te wymagają aktywnego reagowania nie tylko ze strony zakładów ubezpieczeń, ale również instytucji nadzoru oraz organów ustawodawczych. Dobór najefektywniejszych strategii, metod i narzędzi zarządzania nowymi rodzajami ryzyka oraz ich skuteczna implementacja stanowią poważne wyzwanie dla całego sektora ubezpieczeń. W tym kontekście rysują się nowe i intrygujące poznawczo obszary badawcze, których eksploracja stała się inspiracją do zainicjowania projektu badawczego zrealizowanego przez Katedrę Zarządzania Ryzykiem i Ubezpieczeń Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie wraz z Kołem Naukowym Ubezpieczeń „Risk Management”.
W ramach projektu przeprowadzono próbę identyfikacji kluczowych wyzwań stojących przed uczestnikami rynku ubezpieczeń w Polsce. Stwierdzono, że wyzwania te w szczególności dotyczą obszarów, takich jak: 1) analiza procesów dostosowawczych oferty produktów ubezpieczeń majątkowych do zmieniających się potrzeb rynku; 2) wpływ zmian legislacyjnych na warunki funkcjonowania towarzystw ubezpieczeń; 3) sposoby alokacji dochodu w cyklu życia jednostki; 4) wykorzystanie metody ubezpieczeniowej w finansowaniu potrzeb zdrowotnych społeczeństwa. Mając na uwadze rozległość każdego ze zidentyfikowanych powyżej obszarów zdecydowano, że dalsze, szczegółowe badania powinny koncentrować się na pogłębionej analizie wybranych zagadnień.
Wierzymy, że przekazywana w ręce czytelników monografia może stanowić cenne źródło wiedzy dla studentów, ludzi nauki, praktyków z dziedziny ubezpieczeń oraz samorządowców i pracowników różnego rodzaju organów i instytucji publicznych. Mamy również nadzieję, że zawartość publikacji będzie stanowiła źródło inspiracji dla kolejnych badań mających na celu zgłębienie złożonej problematyki ubezpieczeń gospodarczych i społecznych.
Wbrew wyobrażeniom wielu osób system powszechnych ubezpieczeń społecznych nie funkcjonuje jak bank czy kasa oszczędnościowa - składka przekazywana do ZUS nie jest umieszczana, lecz jedynie odnotowywana na "koncie" pracownika, za którego jest wnoszona. Obecni emeryci podczas swej aktywności zawodowej finansowali emerytury starszego pokolenia, zaś na ich obecne świadczenie składają się ci, którzy są dziś czynni zawodowo. Jest to swoisty układ międzypokoleniowej solidarności. Wysokość świadczeń ubezpieczonych jest zależna od ogólnej kondycji finansowej systemu. Ta zaś jest wypadkową wielu czynników, wśród których najważniejszy stanowi proporcja ubezpieczonych i świadczeniobiorców, zależna zarówno od sytuacji demograficznej, jak i poziomu zatrudnienia. Równie istotnym czynnikiem jest wielkość składki ubezpieczeniowej i jej ściągalność. Problemy te są obecnie przedmiotem najważniejszych debat politycznych i gospodarczych. Już wprowadzane i przewidywane zmiany mogą być jednak zaakceptowane społecznie i skutecznie wdrażane tylko przy określonym poziomie wiedzy i zrozumieniu przez obywateli ich celu, konsekwencji, powiązań i mechanizmów z tym związanych. Wymagają także odpowiednio przygotowanych kadr. Obecnie na coraz większej liczbie kierunków studiów, szczególnie w dziedzinie nauk ekonomicznych i społecznych, i na różnych poziomach kształcenia wprowadzane są przedmioty obejmujące wiedzę z zakresu zabezpieczenia społecznego. Ciągłe zmiany przepisów, a zwłaszcza wprowadzenie w Polsce i innych krajach w ostatnich kilku latach szeregu nowych rozwiązań, spowodowały częściową dezaktualizację wiedzy zawartej w wielu podręcznikach z tego zakresu. Ponadto zakres części uznanych pozycji literaturowych z obszaru zabezpieczenia społecznego szczególnie wartościowych z naukowego punktu widzenia, często nie jest dostosowany do zróżnicowanych potrzeb kształcenia.
Niniejsze opracowanie ma za zadanie wypełnić powstałą w ten sposób lukę na rynku wydawniczym.
Ubezpieczenia gospodarcze, zarówno majątkowe, jak i osobowe, obejmują szeroki zakres zagadnień. Prezentowany podręcznik przekazuje wiedzę teoretyczną i praktyczną na ich temat. Autorzy dołożyli starań, aby zasób podstawowej wiedzy z teorii ubezpieczeń umożliwiał zrozumienie istoty i mechanizmów ubezpieczeń. Aby ułatwić przyswojenie wiedzy z zakresu prawa ubezpieczeniowego, pracę wzbogacono rozważaniami na temat różnych aspektów praktyki ubezpieczeniowej.
Książka oddawana do rąk Czytelników jest podręcznikiem akademickim przeznaczonym dla studentów kierunków ekonomicznych, a także innych, na których wykładany jest przedmiot ubezpieczenia. Podręcznik ten, według zamierzeń autorów, ma być też źródłem aktualnej i rzetelnej wiedzy dla wszystkich osób, które posiadają już określoną wiedzę z zakresu ubezpieczeń, np. z racji swej działalności zawodowej, ale chciałyby ją zweryfikować, poszerzyć i ugruntować.
Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych (TUW) jest alternatywną dla spółki akcyjnej formą prawną zakładów ubezpieczeń, posiadającą typowy dla sektora ekonomii społecznej status not for profit. Celem pracy było teoretyczne uzasadnienie, operacjonalizacja oraz empiryczna weryfikacja determinant konkurencyjności towarzystw ubezpieczeń wzajemnych na rynku ubezpieczeń w Polsce. Zaproponowano autorski model analizy, pomiaru i oceny konkurencyjności podmiotów sektora ekonomii społecznej, przyjmując, że konkurencyjność to kreowanie i utrzymanie przez podmiot podaży trwałych przewag konkurencyjnych przez tworzenie wartości dodanej dla interesariuszy. Ocenę i pomiar efektywności oparto na wartości dodanej na poziomach finansowym (FVA), ekonomicznym (EVA) oraz społecznym (SVA). Na podstawie wyników badań dokonano identyfikacji wewnętrznych i zewnętrznych źródeł przewag konkurencyjnych towarzystw ubezpieczeń wzajemnych w Polsce, wyprowadzono wnioski dotyczące najkorzystniejszych dla nich strategii konkurowania oraz zaproponowano sposoby stymulowania ich rozwoju w Polsce.
W opracowaniu marketing usług finansowych rozumiany jest jako ciągłe dopasowywanie ogólnych zasad i narzędzi marketingowych do właściwości sektora finansowego i może być rozpatrywany w aspekcie filozofii działania podmiotu podaży na rynku, praktycznych narzędzi oraz sposobu zarządzania. Skupiono się na specyfice rynku usług finansowych i jej konsekwencjach dla marketingu, tj. nakreślono etapy rozwoju orientacji marketingowej instytucji finansowych w Polsce, wpływ specyfiki rynku usług finansowych na procesy i obszary określania strategii marketingowej, z uwzględnieniem marketingu wewnętrznego, istotnego elementu zarządzania personelem firm finansowych, umożliwiającego kształtowanie postaw proklienckich. W opracowaniu wskazano również podstawowe narzędzia analizy i formułowania strategii marketingowych. Aneks zawiera wytyczne do projektu empirycznego z analizy marketingowej wybranej instytucji finansowej.
W konsekwencji przemian rynkowych i gwałtownego wzrostu zapotrzebowania na wiedzę i specjalistów z zakresu ubezpieczeń nastąpił szybki rozwój kadry naukowej, a co się z tym wiąże, intensyfikacja badań naukowych oraz procesu kształcenia z zakresu ubezpieczeń. Zaowocowało to, między innymi, opracowaniem wielu cennych pozycji wydawniczych. Część z nich to prace ściśle naukowe, będące rezultatem projektów badawczych lub pokłosiem konferencji i seminariów, część ma charakter podręczników akademickich, a wiele stanowi pomoc dydaktyczną na potrzeby kursów szkoleń czy studiów podyplomowych. Mimo relatywnie bogatej oferty, daje się zauważyć wyraźny brak pozycji obejmującej odpowiednio szerokie spektrum zagadnień, jednak przedstawionych w sposób możliwie zwięzły i jasny bez nadmiernego ładunku teoretycznego i uwzględnienia wiedzy bardzo szczegółowej, ściśle specjalistycznej.
Niniejsza publikacja, poza podaną w wyważonych w proporcjach wiedzą ogólną z zakresu podstaw teoretycznych i prawnych oraz zagadnień z obszaru problematyki finansowej działalności ubezpieczeniowej, obejmuje także wiedzę dotyczącą poszczególnych rodzajów ubezpieczeń, w szczególności ubezpieczeń życiowych, jak również charakterystykę instytucjonalną polskiego rynku ubezpieczeń. Cechą wyróżniającą książki jest także włączenie w jej zakres kompleksowo ujętej wiedzy o systemie ubezpieczeń społecznych w Polsce.
Konstrukcja skryptu dostosowana została do potrzeb kształcenia na poziomie wyższym na kierunkach, na których w obowiązujących standardach nauczania w ramach pierwszego stopnia kształcenia realizowany jest program ubezpieczenia. Może być także przydatna wszystkim, którzy chcą zdobyć podstawową wiedzę z zakresu zarówno ubezpieczeń gospodarczych jak i społecznych lub uzupełnić, a przede wszystkim uaktualnić już posiadaną wiedzę z tego zakresu.
Publikacja ukazuje złożoność zmian zachodzących na polskim rynku ubezpieczeniowym od 1990 r. Pomimo czynionych wysiłków, po dziesięciu latach polski rynek ubezpieczeń gospodarczych wciąż pozostaje daleko w tyle za systemami gospodarek zachodnich. Również i społeczeństwo polskie w swej decydującej części nie uświadamia sobie bądź w zbyt małym stopniu docenia potrzebę uwzględnienia ubezpieczeń w swej działalności gospodarczej i wydatkach z budżetów rodzinnych. Autorzy książki postawili sobie za cel identyfikację, usystematyzowanie i analizę najważniejszych czynników determinujących procesy zmian zachodzących na rynku ubezpieczeń gospodarczych w Polsce po 1990 r. Stąd potrzeba zasygnalizowania pewnych mało zbadanych, choć przez wielu dostrzeganych problemów, takich na przykład, jak kwestia przestępczości ubezpieczeniowej.
